پرسش از کامیابی آموزش اجباری در ایران و واکاوی آن؛ مقاله ای تقدیم به دکتر محمدعلی نجفی

این مقاله که از پیشنهادهای پژوهشی پایان‌نامه کارشناسی ارشد حقوق عمومی نگارنده است، برای ارائه در کنفرانس منع تبعیض در آموزش در کرسی صلح، حقوق بشر و دموکراسی یونسکو دانشگاه شهید بهشتی (اسفندماه 1391) به رشته تحریر در آمد. دست اندر کاران کنفرانس مذکور، تنها پس از مطالعه عنوان و چکیده و با پیگیری نگارنده برای وصول پاسخ اعلام کردند که مقاله مقبول نظرشان نیافتاده است. حاصل آن شد که رفت کنار سه، چهار مقاله دیگری که نوشته ام و به دلیل بدبیاری یا بی‌عرضگی نتوانسته ام منتشر کنم. امشب بیست و چهارم مرداد 1392، که دکتر محمدعلی نجفی موفق به کسب رای اعتماد از مجلس نشد، بی‌نهایت دلگیر و اندوهگین شدم. یادم به این مقاله افتاد و تصمیم گرفتم این اثر ناچیز را که در دوران سربازی و با محنت فراوان نوشته بودم، در اینترنت منتشر و به ایشان تقدیم کنم، شاید تسلایی باشد برای خودم.

فایل مقاله را از این‌جا دریافت کنید.

چکیده مقاله:

یکی از مظاهر تبعیض در آموزش که مورد تاکید کنوانسیون منع تبعیض در آموزش نیز قرار گرفته است، آموزش و پرورش اجباری و رایگان است. با وجود اظهارات ضد و نقیض دست اندرکاران وزارت آموزش و پرورش در خصوص کودکان بازمانده از تحصیل، آمار سرشماری عمومی سال 1390 حاکی از آن است که از خیل قریب به دوازده میلیون نفر کودک لازم‌التعلیم؛ ششصد و پنجاه‌هزار نفر آنان از گردونه آموزش و پرورش همگانی و اجباری خارج مانده اند. تحلیل سیر تطور قوانین مربوط به آموزش اجباری در ایران نشان می‌دهد، اساساً اجباری بودن آموزش و پرورش همگانی در ایران زیر سوال است. جدای از این مدعای برخی مسئولین وزارت آموزش و پرورش که خود را تنها مکلف به فراهم کردن آموزش و پرورش رایگان می‌دانند و معتقدند از نظر آن‌ها مفهومی به نام بازمانده از تحصیل وجود ندارد؛ جدیدترین قانون در این‌باره به حدود چهار دهه پیش بازمی‌گردد. این قانون از حیث مجازات‌منظورشده برای والدین سهل‌انگار و خاطی در ترک تحصیل فرزندان متروک مانده است. با مطالعه موردی قوانین خلاهای قانونی آموزش اجباری در ایران و نبود نهاد و ساز و کاری مشخص در پاسداری از این حق به رسمیت شناخته شده در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، به تصویر کشیده می‌شود.
واژگان کلیدی: آموزش و پرورش اجباری، بازمانده از تحصیل، لازم‌التعلیم، وزارت آموزش و پرورش ایران.