چه‌طور ایپاب (کتاب راحت‌خوان روی گوشی و تبلت) درست کنیم؟
در نوشته قبلی گفتم که خواندن پی‌دی‌اف فارسی روی گوشی بسیار دشوار است و توصیه کردم برای متون طولانی از ایپاب استفاده کنید. یا پی‌دی‌افتان را به ایپاب تبدیل کنید، یا اگر تولیدکننده متنید به جای پی‌دی‌اف ایپاب درست کنید.
این را هم گفته بودم که «ایپاب یکپارچگی متنتان را به خوبی پی‌دی‌اف حفظ نمی‌کند. شماره صفحات در آن وجود ندارد و پاورقی‌هایتان به انتها خواهد رفت. هر چند امکاناتی مثل ایجاد فهرست و نمایه را هم‌چنان دارید. ایپاب صرفاً برای راحت‌تر خواندن در ابزاری مثل گوشی است».
نسخه رایانه‌ای ورد ۲۰۱۹ (Word 2019) قابلیت باز کردن پی‌دی‌اف را دارد و اگر پی‌دی‌اف عکسی نباشد (که اکثر پی‌دی‌اف‌های فارسی که اخیراً تولید شده اند، این گون نیستند) می‌توانید آن را با چند فرمان ساده و نرم‌افزار مناسب به EPUB تبدیل کنید.
- برای درست کردن ایپاب، متن باید به صورت HTML ذخیره شده باشد. برای این کار از بین گزینه‌های ذخیره‌سازی (Save as) ورد، Web Page, Filtered را انتخاب کنید.
- موقع ذخیره‌سازی روی گزینه Tools رفته و Web options را انتخاب کنید. در آن‌جا روی سربرگ Encoding بروید و گزینه یونیکد UTF8 را انتخاب کنید.
- پس از ذخیره فایلتان به صورت صفحه وب، به نرم‌افزار ایپاب‌ساز نیاز دارید. من از Sigil استفاده کردم که یک نرم‌افزار متن‌باز و رایگان است. (اینجا نسخه ویندوز ۶۴بیتی را پایین‌گذاری کنید.)
- برای این که کارتان ساده باشد، امکانات مختلف نرم‌افزار برای بخش‌بندی، صفحه‌آرایی، فهرست‌بندی، نمایه و... را نمی‌گویم.
- از طریق نشانه «به علاوه» صفحه وبی را که قبلاً تولید کرده اید داخل نرم‌افزار بیاورید.
- فایل واردشده را باز کنید و کل متن را از فایلی که وارد کرده اید، کپی کنید.
- چون فایلتان باید به فرمت Xhtml تبدیل شود، متن کپی‌شده را داخل صفحه وبی که نرم‌افزار خودش ایجاد کرده (Section0001) ببرید و متن را در آن‌جا بچسبانید.
- حالا می‌توانید آن صفحه وبی را که با ورد تولید کرده و داخل نرم‌افزار آورده اید پاک کنید. (فایلتان را بی‌جهت سنگین می‌کند و چون فرمت مناسب ندارد ممکن است برای بعضی نرم‌افزارهای کتابخوان ایجاد مشکل کند)
- با زدن دکمه F8 می‌توانید متادیتای لازم را اضافه کنید. توصیه می‌کنم اسم نویسنده و عنوان نوشته را در اینجا وارد کنید که روی نرم‌افزار کتابخوانتان، بین فایل‌های مختلف سردرگم نشوید.
- فایلتان را ذخیره کنید. کار تمام است.حالا فایلتان را به گوشی یا تبلت منتقل کنید.
راهنمای [آسان‌تر] خواندن در عصر تلویزیون‌های جیبی
اینترنت، تبدیل به یک تلویزیون همه‌جایی شده است. آدم‌های دقیق‌تر این را زودتر پیش‌بینی کرده بودند. مثلاً این مقاله قدیمی مدیا کاشیگر را اگر وقت کردید (یقین دارم وقت نمی‌کنید، با اینترنت هیچ وقت وقت نمی‌کنید) بخوانید.ممکن است بخشی از مشکل را به نامناسب بودن ابزارهای همراه برای خواندن یا ذات اینترنت نسبت دهید. اما مشکلات ذاتی ابزارها و بدسگالی اینترنت، نباید موجب غفلت از نقش خودمان در دور شدن از متن شود. ما معمولاً ابزارهایمان (از لپ‌تاپ و تبلت تا گوشی موبایل) را برای استفاده‌های رادیویی-تلویزیونی تجهیز می‌کنیم. اما برای متن خواندن معمولاً کار در خوری انجام نمی‌دهیم و گمان بیشترمان این است که این ابزارها اساساً برای متن خواندن نیستند. چند امکان نرم‌‌افزاری برای راحت‌تر خواندن متن‌ها وجود دارد. با بعضی‌هایشان بسیاری آشنایند و با بعضی اندکی. چیزهایی را که خودم استفاده می‌کنم اینجا نوشته ام.
۱- امکان نخست، حالت خواننده (Reader View) در مرورگرهاست. اکثر صفحات وب و مرورگرهای جدید این امکان را دارند که فقط بخش اصلی صفحه را نمایش دهند. مرورگرتان به شما این امکان را می‌دهد که نوشته را با اندازه دلخواه قلم و رنگ دلخواه زمینه نمایش دهید. کافی است از روی مرورگرتان (چه روی رایانه، چه روی گوشی) حالت خواننده یا Reader View را فعال کنید. روی رایانه با اندکی تردستی می‌توانید قلم نوشته را نیز به دلخواه نیز تغییر دهید.
۲- گاهی اوقات متن‌هایی که در صفحات وب می‌بینیم طولانی اند. ممکن است در میان خواندن آن‌ها به کاری مشغول شویم و بخواهیم بعداً مراجعه کنیم، یا در زمانی به آن‌ها رسیده ایم که فرصت مناسبی برای خواندن نیست. برای این کار نرم‌افزار/وبسایت پاکت (Pocket) را توصیه می‌کنم. برای استفاده از پاکت روی گوشی کافی است آن را نصب کنید، یک حساب بسازید (با همان حساب گوگل هم می توانید واردش شوید) و سپس صفحات وبی را که می‌خواهید بعداً بخوانید، با نرم‌افزار اشتراک‌گذاری (Share) کنید. پاکت امکانات Reader View را نیز با خودش دارد. مرورگر فایرفاکس روی رایانه در نوار نشانی صفحه، علامت نرم‌افزار پاکت را نیز دارد و از آن‌جا نیز می‌توانید هر صفحه‌ای را ذخیره کنید. اگر روی رایانه‌تان وارد حساب پاکتتان شوید، این برنامه قابلیت هم‌گام‌سازی دارد و صفحاتی که روی رایانه ذخیره کرده اید روی گوشی یا تبلت قابل خواندن است. مهم‌ترین قابلیت پاکت برای خواندن این است که آخرین جایی که متن را رها کرده اید برایتان حفظ می‌کند. (اگر اندرویدی هستید از اینجا نصب کنید.)
۳- معمولاً متن‌های بسیار طولانی، مثل کتاب‌ها و مقالات دانشگاهی به صورت PDF عرضه می‌شوند. برای متن‌های انگلیسی نرم‌افزارهای پی‌دی‌اف‌خوان امکان Text Reflow را دارند. مثل همان حالت خواننده، متن را به اندازه کافی بزرگ کنید تا راحت خوانده شود. اما در پی‌دی‌اف‌خوان‌ها چنین امکانی برای متن‌های فارسی نیست. خواندن از روی پی‌دی‌اف برای زبان فارسی فاجعه است. روی صفحه موبایل این فاجعه تبدیل به امر غیر ممکن می‌شود. محال است بتوانید یک متن طولانی پی‌دی‌افی را روی صفحه گوشی با آرامش و تمرکز بخوانید.
۴- برای کتاب‌خوانی راحت روی گوشی و تبلت بهتر است آن‌ها را به EPUB تبدیل کنید. اگر خودتان نویسنده اید، به جای پی‌دی‌اف با اندکی صرف وقت آن را ایپاب کنید و اگر صاحب متن نیستید، با راهنمایی‌هایی که می‌دهم ایپاب درست کنید. قبلاً بگویم که ایپاب یکپارچگی متنتان را به خوبی پی‌دی‌اف حفظ نمی‌کند. شماره صفحات در آن وجود ندارد و پاورقی‌هایتان به انتها خواهد رفت. هر چند امکاناتی مثل ایجاد فهرست و نمایه را هم‌چنان دارید. ایپاب صرفاً برای راحت‌تر خواندن در ابزاری مثل گوشی است. در اینجا یک راهنمای مختصر برای تبدیل کردن نوشته‌ها به ایپاب نوشته ام.
برای خواندن ایپاب روی گوشی به نرم‌افزار کتابخوان نیاز دارید. (فیدیبو این فایل‌ها را باز نمی‌کند. فقط برای ایپاب‌های خودش طراحی شده) Lithium نرم‌افزار سبکی است که چون بخشی از امکانات را از سیستم عامل می‌گیرد، زبان و فونت فارسی را به خوبی گوشی موبایلتان به شما عرضه می‌کند. (از اینجا نصب کنید.)
امیدوارم بیشتر متن تولید کنید و بیشتر متن بخوانید.