چند روز پیش با دوست متفقهی درباره مفهوم خدا صحبت میکردیم. این رفیق شفیق به نکته دقیقی از تصویر نادرستی که اتفاقاً دینداران از خدا ساخته اند اشاره میکرد. میگفت خدا به همان اندازه که بزرگ است، نظام گستردهای برای ارزیابی اخروی انسانها دارد. این که گمان کنیم خداوند صرفاً در یک چارچوب محدود از نظام ارزشی که ما بدان باور داریم به قضاوت میپردازد، اتفاقاً نافی بزرگی و توانایی خداوند است. در این معنا جغرافیا و تاریخ خداوند را محدود نمیکند و او با مفهوم نیکی و بدی به قضاوت انسانها نمینشیند بلکه با دریافت انسانها از نیکی و بدی آنها را داوری میکند. البته این سخن یک لازمه دیگر داشت که این دوست عزیز نیز به درستی به آن اشاره داشت، این که خداوند را در غیریت با مخلوقاتش نبینیم.
ایده جذابی به نظرم آمد، گفتم در میانش بگذارم. امید که این دوست متفقه ما روزی همه این نکات بدیعی که درباره فکر دینی دارد، تحریر کند.